WSKAZANIA
PREZYDIUM KONFERENCJI EPISKOPATU POLSKI
DLA BISKUPÓW
ODNOŚNIE DO SPRAWOWANIA CZYNNOŚCI LITURGICZNYCH
W NAJBLIŻSZYCH TYGODNIACH
Wstęp
Kościół Powszechny znalazł się w
nadzwyczajnej sytuacji. Pierwszy raz od wielu wieków Ojciec Święty będzie sprawował
Liturgię Wielkiego Tygodnia bez szerszego udziału wiernych, z wyjątkiem asysty
liturgicznej. Z głęboką wiarą w Bożą obecność oraz w poczuciu wielkiej
odpowiedzialności za zdrowie i życie wiernych Kościoła w Polsce, Prezydium
Konferencji Episkopatu Polski proponuje Biskupom Diecezjalnym wskazania
odnośnie do sprawowania czynności liturgicznych w najbliższych tygodniach. W
trosce o jedność Kościoła w Polsce prosimy Biskupów Diecezjalnych o wydawanie
szczegółowych rozporządzeń w oparciu o: Dekret Kongregacji Kultu Bożego i
Dyscypliny Sakramentów z dn. 19 marca br., Dekret i Notę Penitencjarii
Apostolskiej z 19 marca br. jak również w oparciu o poniższe wskazania. W
związku ze stanem epidemii przypominamy o konieczności ograniczenia liczby
wiernych uczestniczących w zgromadzeniach religijnych według aktualnych wskazań
organów państwowych i służb sanitarnych.
Dyspensa
Przypominamy Biskupom Diecezjalnym o
konieczności udzielenia kolejnej dyspensy od obowiązku uczestnictwa w
niedzielnej Mszy Świętej w związku ograniczeniami liczby wiernych mogących
uczestniczyć w zgromadzeniach religijnych.
Dla osób korzystających z dyspensy
zalecamy, w miarę możliwości, zorganizowanie transmisji z diecezjalnych lub
parafialnych celebracji liturgicznych. Podobnie prosimy o stworzenie możliwości
uczestnictwa w rekolekcjach wielkopostnych za pośrednictwem diecezjalnych
środków społecznego przekazu. W przypadku trudności organizacyjnych zachęcamy
do informowania wiernych o propozycjach ogólnopolskich, których spis znajduje
się na stronie Konferencji Episkopatu Polski www.episkopat.pl. Jednocześnie
informujemy, że liturgia Triduum Sacrum z Jasnej Góry będzie transmitowana w
telewizji publicznej.
Modlitwa prywatna i rodzinna
Z powodu ograniczenia liczby wiernych
podczas liturgii przypominamy zarządzenie Rady Stałej KEP z dn. 12 marca br.,
aby kościoły pozostawały otwarte w ciągu dnia, a kapłani by troszczyli się o
dodatkowe okazje do adoracji Najświętszego Sakramentu. Prosimy Księży Biskupów
o przypominanie wiernym o potrzebie modlitwy prywatnej i rodzinnej w duchu słów
Jezusa Chrystusa: „gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem
pośród nich” (Mt 18,20). Ta nadzwyczajna sytuacja sprzyja temu, aby nasze
rodziny stawały się coraz bardziej domowymi Kościołami.
Sakrament pokuty i pojednania
- Drugie przykazanie
kościelne nakazuje wiernym „Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu
pokuty”, zgodnie z prawem Kościoła (KPK kan. 989: „Każdy wierny, po osiągnięciu
wieku rozeznania, obowiązany jest przynajmniej raz w roku wyznać wiernie
wszystkie swoje grzechy ciężkie”). W polskiej tradycji istnieje zwyczaj, że
dokonuje się to najczęściej w okresie Wielkiego Postu przy okazji rekolekcji.
Każdy wierny może jednak sam zdecydować, kiedy wypełni obowiązek wynikający z
tego przykazania. Zachęcamy jednak Biskupów Diecezjalnych, aby – jeśli nie ma
przeciwwskazań ze strony służb sanitarnych – zachęcali księży, by już teraz
stwarzali wiernym możliwość do spowiedzi indywidualnej.
- Chociaż właściwym
miejscem sprawowania spowiedzi jest konfesjonał (KPK kan. 964-§ 1-2), to z
uzasadnionej przyczyny spowiedź może się odbyć poza konfesjonałem (KPK kan. 964
§ 3). W obecnych warunkach można sprawować ten sakrament np. w kościele, w
kaplicy, w zakrystii, w sali katechetycznej, w biurze parafialnym lub w innym
godnym miejscu, pozwalającym na zachowanie prywatności i zasad bezpieczeństwa.
- Przypomina się o
unikaniu wszelkich nadużyć związanych z sakramentem pojednania, jak np.:
- nie wolno w sposób
nieuprawniony korzystać z rozgrzeszenia ogólnego. Zgodnie z normami zawartymi w
„Obrzędach Pokuty dostosowanych do zwyczajów diecezji polskich”, wyd. 2,
Katowice 2010, nr 39: „Do biskupa diecezjalnego należy: a) Kierowanie
dyscypliną pokuty w swojej diecezji oraz stosowanie odpowiednich adaptacji
samych obrzędów zgodnie z normami ustalonymi przez Konferencję Biskupów. b)
Ustalenie, po porozumieniu się̨ z innymi członkami Konferencji Biskupów, kiedy
wolno udzielić ogólnego rozgrzeszenia sakramentalnego, z zachowaniem warunków
ustalonych przez Stolicę Świętą”. Takie porozumienie zostało podjęte przez
biskupów i potwierdzone przez Stolicę Apostolską dn. 10.03.1978 (Prot. CD
544/77) i zamieszczone w „Obrzędach pokuty dostosowanych do zwyczajów diecezji
polskich”. W świetle powyższych ustaleń: „Kapłan może udzielić ogólnego
rozgrzeszenia po ogólnej spowiedzi tylko wtedy, gdy indywidualna spowiedź jest
niemożliwa, mianowicie: 1) w niebezpieczeństwie śmierci; 2) penitentom innej
narodowości przebywającym w Polsce, z którymi nie może się̨ porozumieć z powodu
braku znajomości języka. Przypomina się, że spowiedź ogólna nie zwalnia od
obowiązku indywidualnego wyznania grzechów ciężkich” (Obrzędy Pokuty
dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Wprowadzenie, nr 38*). To znaczy,
że grzechy ciężkie, odpuszczone w ramach spowiedzi z rozgrzeszeniem ogólnym,
należy wyznać na najbliższej spowiedzi indywidualnej, pod sankcją zaciągnięcia
nowego grzechu ciężkiego;
- nie jest możliwa
spowiedź przez środki komunikacji elektronicznej (np. telefon, komunikator
internetowy itp.). Stolica Apostolska nigdy nie zezwoliła na spowiedź przez
telefon, a wszystkie dotychczasowe wypowiedzi wyraźnie zakazują spowiedzi „na
odległość” (por. Denzinger, nr 1994) i wskazują, że w przestrzeni wirtualnej
„nie ma sakramentów” (Papieska Rada ds. Środków Społecznego Przekazu, „Kościół
a Internet” z dn. 22.02.2002 w pkt. II);
- zakazana jest
publiczna spowiedź z indywidualnych grzechów (potępiona przez papieża Leona
Wielkiego, Ep. 168,2 – Breviarium Fidei, nr 434).
- Kodeks Prawa
Kanonicznego (kan. 960) wyraźnie wskazuje, że w razie niemożliwości fizycznej
obecności penitenta stosuje się inne drogi pojednania, a nie spowiedź. Kodeks
Prawa Kanonicznego w kan. 916 wskazuje, że zawsze ilekroć istnieje poważna
racja i nie ma sposobności wyspowiadania się, wtedy dla usposobienia duszy do
stanu łaski wierny „jest obowiązany wzbudzić akt żalu doskonałego, który
zawiera w sobie zamiar wyspowiadania się jak najszybciej”. Katechizm Kościoła
Katolickiego w nr 1452 objaśnia, że „żal, który wypływa z miłości do Boga
miłowanego nade wszystko, jest nazywany żalem doskonałym lub żalem z miłości
(contritio). Taki żal odpuszcza grzechy powszednie. Przynosi on także
przebaczenie grzechów śmiertelnych, jeśli zawiera mocne postanowienie
przystąpienia do spowiedzi sakramentalnej, gdy tylko będzie to możliwe”. Zawsze
należy pamiętać, że uzyskane w ten sposób odpuszczenie grzechów jest związane z
obowiązkiem ich wyznania podczas najbliższej możliwej okazji do spowiedzi, pod
karą wpadnięcia na nowo w grzech śmiertelny.
- Ponieważ w czasie
świątecznym zazwyczaj kapłani są mocno zaangażowani w wiele dzieł
(przygotowanie liturgii, nabożeństwa wielkopostne, głoszone rekolekcje), to w
obecnym okresie istnieje możliwość, aby poprzez odwołanie uroczystych
celebracji mogli mieć więcej czasu na spowiadanie wiernych w utrudnionych
warunkach.
Komunia święta
- W wykładni
trzeciego przykazania kościelnego („Przynajmniej raz w roku, w okresie
wielkanocnym, przyjąć Komunię Świętą”) Konferencja Episkopatu Polski ustaliła,
że okres, w którym obowiązuje to przykazanie, obejmuje czas od Środy
Popielcowej (26.03.2020) do Niedzieli Trójcy Świętej (7.06.2020) (205. Zebranie
Plenarne KEP z dnia 2.03.1985 roku).
- Przypomina się, że
„każdy wierny zawsze ma prawo według swego uznania przyjąć Komunię Świętą do
ust” (Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, „Redemptionis
Sacramentum”, Instrukcja o tym, co należy zachowywać, a czego unikać w związku
z Najświętszą Eucharystią, 25.03.2004, nr 92). W związku z tym nikomu nie można
nakazywać przyjęcia Komunii Świętej na rękę, można tylko do tego zachęcać
(zgodnie z zarządzeniem Rady Stałej KEP z dn. 12.03.2020). Należy tak
organizować udzielanie Komunii Świętej, aby nie naruszyć wrażliwości osób
mających trudność w przyjęciu Komunii Świętej na rękę. Jeśli część wiernych
przyjmuje Komunię Świętą na rękę, a część do ust, jest wskazane, aby obu grupom
Komunii udzielali różni szafarze lub też by osoby przyjmujące Komunię do ust
przyjmowały ją po osobach przyjmujących Komunię na rękę. Wiernych przyjmujących
Komunię Świętą na rękę zachęca się, by uprzednio, w miarę możliwości,
zdezynfekowali sobie dłonie.
- Istnieje możliwość,
aby wierni, którzy łączą się duchowo ze wspólnotą Kościoła poprzez transmisję
Mszy świętej za pośrednictwem telewizji, radia lub Internetu, mogli w
wyznaczonych godzinach przyjąć Komunię Świętą w kościele, podchodząc pojedynczo
w taki sposób, aby zachować normy bezpieczeństwa.
Sugestie
organizacyjne i przypomnienia dotyczące Triduum Sacrum
Uczestnictwo w celebracjach Triduum
Paschalnego (Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wigilia Paschalna) nie jest
nakazane, a zatem nieobecność na tych celebracjach nie wiąże się z zaciągnięciem
grzechu. Obowiązkowy jest udział w Mszy Świętej w Niedzielę Zmartwychwstania
(obowiązek ten spełnia się też przez uczestnictwo w liturgii Wigilii
Paschalnej).
Wielki Czwartek
- w celu uniknięcia
rozprzestrzeniania się wirusa na terenie diecezji, zaleca się zawężenie
uczestników Mszy Świętej Krzyżma do najbliższych współpracowników biskupa;
- co do księży,
którzy nie mogą wziąć udziału we Mszy Świętej Krzyżma, biskupi diecezjalni mogą
rozważyć odnowienie przyrzeczeń kapłańskich w innym terminie, np. z okazji
święceń prezbiteratu, po ustaniu restrykcji związanych z zagrożeniem;
- z racji
duszpasterskich „miejscowy Ordynariusz może zezwolić na odprawienie drugiej
Mszy św. w kościołach i kaplicach, w godzinach wieczornych, a w razie
przewidzianej konieczności – nawet w godzinach rannych” (Pasch. Soll., 47);
- zaleca się
opuszczenie obrzędu umywania nóg (Mandatum).
Wielki Piątek
- Mszał Rzymski w
rubryce 12 na Wielki Piątek daje ordynariuszowi miejsca możliwość zezwolenia
lub nakazania na dołączenie specjalnej intencji „w poważnej i publicznej
potrzebie”. Tekst takiej intencji powinien zachować strukturę wezwań
wielkopiątkowej modlitwy powszechnej;
- nocna Adoracja
Najświętszego Sakramentu w Wieki Piątek może być okazją dla wiernych do
przeżywania w odpowiednio małej grupie tajemnicy paschalnej.
Wielka Sobota
- zachęca się do
korzystania z możliwości adoracji Najświętszego Sakramentu w Grobie Pańskim;
- nie zaleca się
organizowania tradycyjnego święcenia pokarmów. Zamiast tego proponuje się
obrzęd błogosławieństwa posiłku w domu przed śniadaniem wielkanocnym, zgodnie z
Księgą „Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich”, t.
2, Katowice 2001, nry 1347-1350 (tekst tego obrzędu znajduje się w załączniku).
Można go też umieścić na stronach diecezjanach i parafialnych.
Niedziela
Zmartwychwstania
- w Wigilię Paschalną
i w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego nie zaleca się używania pokropień;
- chrzty katechumenów
mogą być sprawowane z zachowaniem środków ostrożności co do kontaktu
bezpośredniego. Natomiast, zgodnie z tradycją Kościoła mogą one mieć miejsce
także w uroczystość Zesłania Ducha Świętego;
- w Niedzielę
Zmartwychwstania biskupi mający uprawnienia od Stolicy Apostolskiej mogą
udzielić zezwolenia duszpasterzom na kwadrynacje dla dobra wiernych.
Koncelebra
Wypada, aby w tym czasie
przygotowywanie kielicha, spożywanie z niego i puryfikacja była pozostawiona
głównemu celebransowi, niezależnie od obecności innych posługujących.
Koncelebransi spożywają Ciało i Krew Pańską przez zanurzenie, po czym główny
celebrans spożywa Krew Pańską.
Zakończenie
11 czerwca 1999 r. w Warszawie Jan
Paweł II skierował do biskupów polskich znamienne słowa. Również aktualna
sytuacja w Polsce „wymaga ogromnej mobilizacji i gotowości duchowej całej
wspólnoty Kościoła, a zwłaszcza jego pasterzy. Zwracam się do was jeszcze raz z
gorącym apelem: bądźcie na wzór samego Chrystusa «jako ci, co usługują»,
bądźcie «dobrymi pasterzami, znającymi swe owce i przez nie znanymi;
prawdziwymi ojcami, wyróżniającymi się duchem miłości i troski względem
wszystkich» (Christus Dominus, 16). Niech za sprawą waszej ofiarnej i pełnej
poświęcenia posługi Kościół w Polsce troszczy się o «braci najmniejszych» (por.
Mt 10, 42), o ubogich, chorych, pokrzywdzonych, cierpiących i pozbawionych
nadziei. Niech służy wszystkim ogromem zbawczych darów, jakie od Chrystusa
otrzymał dla dobra każdego człowieka”.
Dziękujemy wszystkim Księżom Biskupom
za podejmowanie niełatwych, ale koniecznych decyzji, w duchu jedności i
tradycji Kościoła, których celem jest dobro duchowe wiernych oraz troska o ich
zdrowie i życie.
Przez orędownictwo Maryi,
Jasnogórskiej Królowej Polski, powierzamy Panu Bogu posługę Księży Biskupów w
tym trudnym czasie, upraszając potrzebne łaski.
Abp Stanisław Gądecki
Arcybiskup Metropolita Poznański
Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski
Wiceprzewodniczący Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE)
Abp Marek Jędraszewski
Arcybiskup Metropolita Krakowski
Zastępca Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski
Bp Artur Miziński
Sekretarz Generalny Konferencji Episkopatu Polski
Warszawa, 21.03.2020 r.