Opublikowano

Decyzja Ministra Zdrowia

W związku z rozprzestrzenianiem się w Polsce pandemii koronawirusa Minister Zdrowia podjął decyzję oograniczeniu ilości osób uczestniczących w zgromadzeniach liturgicznych do 5 (pięciu) osób. Ograniczenie obowiązuje od środy 25 marca 2020 r. do odwołania i dotyczy zarówno Mszy św. i nabożeństw organizowanych w kościele, a także pogrzebów (w kościele może być tylko 5 osób z najbliższej rodziny; nie ma też przejścia pieszego w kondukcie żałobnym na cmentarz)

Opublikowano

Wskazania Prezydium KEP

WSKAZANIA
PREZYDIUM KONFERENCJI EPISKOPATU POLSKI
DLA BISKUPÓW

ODNOŚNIE DO SPRAWOWANIA CZYNNOŚCI LITURGICZNYCH
W NAJBLIŻSZYCH TYGODNIACH

Wstęp

Kościół Powszechny znalazł się w nadzwyczajnej sytuacji. Pierwszy raz od wielu wieków Ojciec Święty będzie sprawował Liturgię Wielkiego Tygodnia bez szerszego udziału wiernych, z wyjątkiem asysty liturgicznej. Z głęboką wiarą w Bożą obecność oraz w poczuciu wielkiej odpowiedzialności za zdrowie i życie wiernych Kościoła w Polsce, Prezydium Konferencji Episkopatu Polski proponuje Biskupom Diecezjalnym wskazania odnośnie do sprawowania czynności liturgicznych w najbliższych tygodniach. W trosce o jedność Kościoła w Polsce prosimy Biskupów Diecezjalnych o wydawanie szczegółowych rozporządzeń w oparciu o: Dekret Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z dn. 19 marca br., Dekret i Notę Penitencjarii Apostolskiej z 19 marca br. jak również w oparciu o poniższe wskazania. W związku ze stanem epidemii przypominamy o konieczności ograniczenia liczby wiernych uczestniczących w zgromadzeniach religijnych według aktualnych wskazań organów państwowych i służb sanitarnych.

Dyspensa

Przypominamy Biskupom Diecezjalnym o konieczności udzielenia kolejnej dyspensy od obowiązku uczestnictwa w niedzielnej Mszy Świętej w związku ograniczeniami liczby wiernych mogących uczestniczyć w zgromadzeniach religijnych.

Dla osób korzystających z dyspensy zalecamy, w miarę możliwości, zorganizowanie transmisji z diecezjalnych lub parafialnych celebracji liturgicznych. Podobnie prosimy o stworzenie możliwości uczestnictwa w rekolekcjach wielkopostnych za pośrednictwem diecezjalnych środków społecznego przekazu. W przypadku trudności organizacyjnych zachęcamy do informowania wiernych o propozycjach ogólnopolskich, których spis znajduje się na stronie Konferencji Episkopatu Polski www.episkopat.pl. Jednocześnie informujemy, że liturgia Triduum Sacrum z Jasnej Góry będzie transmitowana w telewizji publicznej.

Modlitwa prywatna i rodzinna

Z powodu ograniczenia liczby wiernych podczas liturgii przypominamy zarządzenie Rady Stałej KEP z dn. 12 marca br., aby kościoły pozostawały otwarte w ciągu dnia, a kapłani by troszczyli się o dodatkowe okazje do adoracji Najświętszego Sakramentu. Prosimy Księży Biskupów o przypominanie wiernym o potrzebie modlitwy prywatnej i rodzinnej w duchu słów Jezusa Chrystusa: „gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich” (Mt 18,20). Ta nadzwyczajna sytuacja sprzyja temu, aby nasze rodziny stawały się coraz bardziej domowymi Kościołami.

Sakrament pokuty i pojednania

  1. Drugie przykazanie kościelne nakazuje wiernym „Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty”, zgodnie z prawem Kościoła (KPK kan. 989: „Każdy wierny, po osiągnięciu wieku rozeznania, obowiązany jest przynajmniej raz w roku wyznać wiernie wszystkie swoje grzechy ciężkie”). W polskiej tradycji istnieje zwyczaj, że dokonuje się to najczęściej w okresie Wielkiego Postu przy okazji rekolekcji. Każdy wierny może jednak sam zdecydować, kiedy wypełni obowiązek wynikający z tego przykazania. Zachęcamy jednak Biskupów Diecezjalnych, aby – jeśli nie ma przeciwwskazań ze strony służb sanitarnych – zachęcali księży, by już teraz stwarzali wiernym możliwość do spowiedzi indywidualnej.
  2. Chociaż właściwym miejscem sprawowania spowiedzi jest konfesjonał (KPK kan. 964-§ 1-2), to z uzasadnionej przyczyny spowiedź może się odbyć poza konfesjonałem (KPK kan. 964 § 3). W obecnych warunkach można sprawować ten sakrament np. w kościele, w kaplicy, w zakrystii, w sali katechetycznej, w biurze parafialnym lub w innym godnym miejscu, pozwalającym na zachowanie prywatności i zasad bezpieczeństwa.
  3. Przypomina się o unikaniu wszelkich nadużyć związanych z sakramentem pojednania, jak np.:
    1. nie wolno w sposób nieuprawniony korzystać z rozgrzeszenia ogólnego. Zgodnie z normami zawartymi w „Obrzędach Pokuty dostosowanych do zwyczajów diecezji polskich”, wyd. 2, Katowice 2010, nr 39: „Do biskupa diecezjalnego należy: a) Kierowanie dyscypliną pokuty w swojej diecezji oraz stosowanie odpowiednich adaptacji samych obrzędów zgodnie z normami ustalonymi przez Konferencję Biskupów. b) Ustalenie, po porozumieniu się̨ z innymi członkami Konferencji Biskupów, kiedy wolno udzielić ogólnego rozgrzeszenia sakramentalnego, z zachowaniem warunków ustalonych przez Stolicę Świętą”. Takie porozumienie zostało podjęte przez biskupów i potwierdzone przez Stolicę Apostolską dn. 10.03.1978 (Prot. CD 544/77) i zamieszczone w „Obrzędach pokuty dostosowanych do zwyczajów diecezji polskich”. W świetle powyższych ustaleń: „Kapłan może udzielić ogólnego rozgrzeszenia po ogólnej spowiedzi tylko wtedy, gdy indywidualna spowiedź jest niemożliwa, mianowicie: 1) w niebezpieczeństwie śmierci; 2) penitentom innej narodowości przebywającym w Polsce, z którymi nie może się̨ porozumieć z powodu braku znajomości języka. Przypomina się, że spowiedź ogólna nie zwalnia od obowiązku indywidualnego wyznania grzechów ciężkich” (Obrzędy Pokuty dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Wprowadzenie, nr 38*). To znaczy, że grzechy ciężkie, odpuszczone w ramach spowiedzi z rozgrzeszeniem ogólnym, należy wyznać na najbliższej spowiedzi indywidualnej, pod sankcją zaciągnięcia nowego grzechu ciężkiego;
    1. nie jest możliwa spowiedź przez środki komunikacji elektronicznej (np. telefon, komunikator internetowy itp.). Stolica Apostolska nigdy nie zezwoliła na spowiedź przez telefon, a wszystkie dotychczasowe wypowiedzi wyraźnie zakazują spowiedzi „na odległość” (por. Denzinger, nr 1994) i wskazują, że w przestrzeni wirtualnej „nie ma sakramentów” (Papieska Rada ds. Środków Społecznego Przekazu, „Kościół a Internet” z dn. 22.02.2002 w pkt. II);
    1. zakazana jest publiczna spowiedź z indywidualnych grzechów (potępiona przez papieża Leona Wielkiego, Ep. 168,2 – Breviarium Fidei, nr 434).
  4. Kodeks Prawa Kanonicznego (kan. 960) wyraźnie wskazuje, że w razie niemożliwości fizycznej obecności penitenta stosuje się inne drogi pojednania, a nie spowiedź. Kodeks Prawa Kanonicznego w kan. 916 wskazuje, że zawsze ilekroć istnieje poważna racja i nie ma sposobności wyspowiadania się, wtedy dla usposobienia duszy do stanu łaski wierny „jest obowiązany wzbudzić akt żalu doskonałego, który zawiera w sobie zamiar wyspowiadania się jak najszybciej”. Katechizm Kościoła Katolickiego w nr 1452 objaśnia, że „żal, który wypływa z miłości do Boga miłowanego nade wszystko, jest nazywany żalem doskonałym lub żalem z miłości (contritio). Taki żal odpuszcza grzechy powszednie. Przynosi on także przebaczenie grzechów śmiertelnych, jeśli zawiera mocne postanowienie przystąpienia do spowiedzi sakramentalnej, gdy tylko będzie to możliwe”. Zawsze należy pamiętać, że uzyskane w ten sposób odpuszczenie grzechów jest związane z obowiązkiem ich wyznania podczas najbliższej możliwej okazji do spowiedzi, pod karą wpadnięcia na nowo w grzech śmiertelny.
  5. Ponieważ w czasie świątecznym zazwyczaj kapłani są mocno zaangażowani w wiele dzieł (przygotowanie liturgii, nabożeństwa wielkopostne, głoszone rekolekcje), to w obecnym okresie istnieje możliwość, aby poprzez odwołanie uroczystych celebracji mogli mieć więcej czasu na spowiadanie wiernych w utrudnionych warunkach.

Komunia święta

  1. W wykładni trzeciego przykazania kościelnego („Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię Świętą”) Konferencja Episkopatu Polski ustaliła, że okres, w którym obowiązuje to przykazanie, obejmuje czas od Środy Popielcowej (26.03.2020) do Niedzieli Trójcy Świętej (7.06.2020) (205. Zebranie Plenarne KEP z dnia 2.03.1985 roku).
  2. Przypomina się, że „każdy wierny zawsze ma prawo według swego uznania przyjąć Komunię Świętą do ust” (Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, „Redemptionis Sacramentum”, Instrukcja o tym, co należy zachowywać, a czego unikać w związku z Najświętszą Eucharystią, 25.03.2004, nr 92). W związku z tym nikomu nie można nakazywać przyjęcia Komunii Świętej na rękę, można tylko do tego zachęcać (zgodnie z zarządzeniem Rady Stałej KEP z dn. 12.03.2020). Należy tak organizować udzielanie Komunii Świętej, aby nie naruszyć wrażliwości osób mających trudność w przyjęciu Komunii Świętej na rękę. Jeśli część wiernych przyjmuje Komunię Świętą na rękę, a część do ust, jest wskazane, aby obu grupom Komunii udzielali różni szafarze lub też by osoby przyjmujące Komunię do ust przyjmowały ją po osobach przyjmujących Komunię na rękę. Wiernych przyjmujących Komunię Świętą na rękę zachęca się, by uprzednio, w miarę możliwości, zdezynfekowali sobie dłonie.
  3. Istnieje możliwość, aby wierni, którzy łączą się duchowo ze wspólnotą Kościoła poprzez transmisję Mszy świętej za pośrednictwem telewizji, radia lub Internetu, mogli w wyznaczonych godzinach przyjąć Komunię Świętą w kościele, podchodząc pojedynczo w taki sposób, aby zachować normy bezpieczeństwa.

Sugestie organizacyjne i przypomnienia dotyczące Triduum Sacrum

Uczestnictwo w celebracjach Triduum Paschalnego (Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wigilia Paschalna) nie jest nakazane, a zatem nieobecność na tych celebracjach nie wiąże się z zaciągnięciem grzechu. Obowiązkowy jest udział w Mszy Świętej w Niedzielę Zmartwychwstania (obowiązek ten spełnia się też przez uczestnictwo w liturgii Wigilii Paschalnej).

Wielki Czwartek

  1. w celu uniknięcia rozprzestrzeniania się wirusa na terenie diecezji, zaleca się zawężenie uczestników Mszy Świętej Krzyżma do najbliższych współpracowników biskupa;
    1. co do księży, którzy nie mogą wziąć udziału we Mszy Świętej Krzyżma, biskupi diecezjalni mogą rozważyć odnowienie przyrzeczeń kapłańskich w innym terminie, np. z okazji święceń prezbiteratu, po ustaniu restrykcji związanych z zagrożeniem;
    1. z racji duszpasterskich „miejscowy Ordynariusz może zezwolić na odprawienie drugiej Mszy św. w kościołach i kaplicach, w godzinach wieczornych, a w razie przewidzianej konieczności – nawet w godzinach rannych” (Pasch. Soll., 47);
    1. zaleca się opuszczenie obrzędu umywania nóg (Mandatum).

Wielki Piątek

  1. Mszał Rzymski w rubryce 12 na Wielki Piątek daje ordynariuszowi miejsca możliwość zezwolenia lub nakazania na dołączenie specjalnej intencji „w poważnej i publicznej potrzebie”. Tekst takiej intencji powinien zachować strukturę wezwań wielkopiątkowej modlitwy powszechnej;
  2. nocna Adoracja Najświętszego Sakramentu w Wieki Piątek może być okazją dla wiernych do przeżywania w odpowiednio małej grupie tajemnicy paschalnej.

Wielka Sobota

  1. zachęca się do korzystania z możliwości adoracji Najświętszego Sakramentu w Grobie Pańskim;
  2. nie zaleca się organizowania tradycyjnego święcenia pokarmów. Zamiast tego proponuje się obrzęd błogosławieństwa posiłku w domu przed śniadaniem wielkanocnym, zgodnie z Księgą „Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich”, t. 2, Katowice 2001, nry 1347-1350 (tekst tego obrzędu znajduje się w załączniku). Można go też umieścić na stronach diecezjanach i parafialnych.

Niedziela Zmartwychwstania

  1. w Wigilię Paschalną i w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego nie zaleca się używania pokropień;
  2. chrzty katechumenów mogą być sprawowane z zachowaniem środków ostrożności co do kontaktu bezpośredniego. Natomiast, zgodnie z tradycją Kościoła mogą one mieć miejsce także w uroczystość Zesłania Ducha Świętego;
  3. w Niedzielę Zmartwychwstania biskupi mający uprawnienia od Stolicy Apostolskiej mogą udzielić zezwolenia duszpasterzom na kwadrynacje dla dobra wiernych.


Koncelebra

Wypada, aby w tym czasie przygotowywanie kielicha, spożywanie z niego i puryfikacja była pozostawiona głównemu celebransowi, niezależnie od obecności innych posługujących. Koncelebransi spożywają Ciało i Krew Pańską przez zanurzenie, po czym główny celebrans spożywa Krew Pańską.

Zakończenie

11 czerwca 1999 r. w Warszawie Jan Paweł II skierował do biskupów polskich znamienne słowa. Również aktualna sytuacja w Polsce „wymaga ogromnej mobilizacji i gotowości duchowej całej wspólnoty Kościoła, a zwłaszcza jego pasterzy. Zwracam się do was jeszcze raz z gorącym apelem: bądźcie na wzór samego Chrystusa «jako ci, co usługują», bądźcie «dobrymi pasterzami, znającymi swe owce i przez nie znanymi; prawdziwymi ojcami, wyróżniającymi się duchem miłości i troski względem wszystkich» (Christus Dominus, 16). Niech za sprawą waszej ofiarnej i pełnej poświęcenia posługi Kościół w Polsce troszczy się o «braci najmniejszych» (por. Mt 10, 42), o ubogich, chorych, pokrzywdzonych, cierpiących i pozbawionych nadziei. Niech służy wszystkim ogromem zbawczych darów, jakie od Chrystusa otrzymał dla dobra każdego człowieka”.

Dziękujemy wszystkim Księżom Biskupom za podejmowanie niełatwych, ale koniecznych decyzji, w duchu jedności i tradycji Kościoła, których celem jest dobro duchowe wiernych oraz troska o ich zdrowie i życie.

Przez orędownictwo Maryi, Jasnogórskiej Królowej Polski, powierzamy Panu Bogu posługę Księży Biskupów w tym trudnym czasie, upraszając potrzebne łaski.

Abp Stanisław Gądecki
Arcybiskup Metropolita Poznański
Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski
Wiceprzewodniczący Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE)

Abp Marek Jędraszewski
Arcybiskup Metropolita Krakowski
Zastępca Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski

Bp Artur Miziński
Sekretarz Generalny Konferencji Episkopatu Polski

Warszawa, 21.03.2020 r.

Opublikowano

DEKRET KONGREGACJI DS. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW

KONGREGACJA

DS. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW

Prot. nr 153/20

DEKRET

W czasie Covid-19

W tym trudnym czasie, jaki przeżywamy z powodu pandemii Covid-19, biorąc pod uwagę utrudnienia w odprawianiu liturgii wspólnotowej w kościele, na które wskazali biskupi dla terytoriów podlegających ich jurysdykcji, do Kongregacji dotarły zapytania dotyczące zbliżających się świąt wielkanocnych. W tym względzie proponuje się Biskupom ogólne wskazówki i pewne sugestie.

1 – O dacie Wielkanocy.

Stanowiąc centrum roku liturgicznego Wielkanoc nie jest świętem jak każde inne: obchodzona przez trzy dni, z Triduum Paschalnym, poprzedzona Wielkim Postem i ukoronowana Zesłaniem Ducha Świętego, nie może być przeniesiona.

2 – Msza św. Krzyżma.

Oceniając konkretny przypadek w różnych krajach, Biskup ma możliwość przełożenia jej na późniejszy termin.

3 – Wskazania odnośnie do Triduum Paschalnego.

W przypadku, gdy władze cywilne i kościelne wprowadziły ograniczenia, podczas Triduum Padchalnego należy przestrzegać następujących zasad.

Biskupi udzielą wskazówek, uzgodnionych z Konferencją Episkopatu, aby w kościołach katedralnych i parafialnych, nawet bez fizycznego udziału wiernych, Biskup i proboszczowie mogli celebrować misteria liturgiczne Triduum Paschalnego, zawiadamiając wiernych o czasie ich rozpoczęcia, ażeby mogli włączyć się w modlitwę w swoich domach. W tym przypadku pomocne są relacje na żywo za pomocą komunikacji teleinformatycznej.

Konferencja Episkopatu i poszczególne diecezje powinny dostarczyć materiały do modlitwy rodzinnej i osobistej.

W Wielki Czwartek, w kościołach katedralnych i parafialnych, w miarę rzeczywistych możliwości ustalonych przez osoby odpowiedzialne, księża w parafii mogą koncelebrować Mszę św. Wieczerzy Pańskiej; wyjątkowo udziela się wszystkim księżom możliwości odprawienia Mszy św. w tym dniu, w odpowiednim miejscu, bez ludzi. Gest umycia nóg, już i tak fakultatywny, powinien być pominięty. Na zakończenie Mszy św. Wieczerzy Pańskiej powinno się pominąć procesję, a Najświętszy Sakrament powinien być przechowywany w tabernakulum. Kapłani, którzy nie mają możliwości odprawienia Mszy św., powinni zamiast niej odmówić nieszpory (por. Liturgia Horarum).

W Wielki Piątek, w kościołach katedralnych i parafialnych, w miarę rzeczywistych możliwości ustalonych przez osoby odpowiedzialne, Biskup / proboszcz celebruje Mękę Pańską. W modlitwie powszechnej Biskup diecezjalny powinien zadbać o ustanowienie szczególnej intencji za chorych, zmarłych, znajdujących się w sytuacji zagubienia (por. Missale Romanum, s. 314 nr 13).

Niedziela Wielkanocna. Wigilia Paschalna: powinna być sprawowana tylko w kościołach katedralnych i parafialnych, w miarę rzeczywistych możliwości ustalonych przez osoby odpowiedzialne. Na początku Wigilii i przy obrzędzie światła należy pominąć rozpalanie ogniska, a tylko zapalić świecę i, pomijając procesję, przejść do Orędzia Wielkanocnego (Exsúltet). Potem następuje „Liturgia Słowa”. W czasie „Liturgii chrzcielnej” należy tylko odnowić przyrzeczenia chrzcielne (por. Missale Romanum, s. 371, n. 55). Potem następuje „Liturgia Eucharystyczna”.

Ci, którzy w żaden sposób nie mogą uczestniczyć w Wigilii Paschalnej sprawowanej w kościele, niech odmówią Godzinę Czytań przewidzianą na Niedzielę Wielkanocną (por. Liturgia Horarum).

W przypadku klasztorów, seminariów, wspólnot zakonnych, niech zadecyduje Biskup diecezjalny.

Wyrazy pobożności ludowej i procesje, które wzbogacają dni Wielkiego Tygodnia i Triduum Paschalne, mogą, decyzją Biskupa diecezjalnego, zostać przeniesione na inne dogodne dni, np. 14 i 15 września.

De mandato Summi Pontificis pro hoc tantum anno 2020.

Z siedziby Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, 19 marca 2020 roku, w Uroczystość św. Józefa, Patrona Kościoła Powszechnego.

KONGREGACJA

DS. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW

Prot. nr 153/20

DEKRET

W czasie Covid-19

W tym trudnym czasie, jaki przeżywamy z powodu pandemii Covid-19, biorąc pod uwagę utrudnienia w odprawianiu liturgii wspólnotowej w kościele, na które wskazali biskupi dla terytoriów podlegających ich jurysdykcji, do Kongregacji dotarły zapytania dotyczące zbliżających się świąt wielkanocnych. W tym względzie proponuje się Biskupom ogólne wskazówki i pewne sugestie.

1 – O dacie Wielkanocy.

Stanowiąc centrum roku liturgicznego Wielkanoc nie jest świętem jak każde inne: obchodzona przez trzy dni, z Triduum Paschalnym, poprzedzona Wielkim Postem i ukoronowana Zesłaniem Ducha Świętego, nie może być przeniesiona.

2 – Msza św. Krzyżma.

Oceniając konkretny przypadek w różnych krajach, Biskup ma możliwość przełożenia jej na późniejszy termin.

3 – Wskazania odnośnie do Triduum Paschalnego.

W przypadku, gdy władze cywilne i kościelne wprowadziły ograniczenia, podczas Triduum Padchalnego należy przestrzegać następujących zasad.

Biskupi udzielą wskazówek, uzgodnionych z Konferencją Episkopatu, aby w kościołach katedralnych i parafialnych, nawet bez fizycznego udziału wiernych, Biskup i proboszczowie mogli celebrować misteria liturgiczne Triduum Paschalnego, zawiadamiając wiernych o czasie ich rozpoczęcia, ażeby mogli włączyć się w modlitwę w swoich domach. W tym przypadku pomocne są relacje na żywo za pomocą komunikacji teleinformatycznej.

Konferencja Episkopatu i poszczególne diecezje powinny dostarczyć materiały do modlitwy rodzinnej i osobistej.

W Wielki Czwartek, w kościołach katedralnych i parafialnych, w miarę rzeczywistych możliwości ustalonych przez osoby odpowiedzialne, księża w parafii mogą koncelebrować Mszę św. Wieczerzy Pańskiej; wyjątkowo udziela się wszystkim księżom możliwości odprawienia Mszy św. w tym dniu, w odpowiednim miejscu, bez ludzi. Gest umycia nóg, już i tak fakultatywny, powinien być pominięty. Na zakończenie Mszy św. Wieczerzy Pańskiej powinno się pominąć procesję, a Najświętszy Sakrament powinien być przechowywany w tabernakulum. Kapłani, którzy nie mają możliwości odprawienia Mszy św., powinni zamiast niej odmówić nieszpory (por. Liturgia Horarum).

W Wielki Piątek, w kościołach katedralnych i parafialnych, w miarę rzeczywistych możliwości ustalonych przez osoby odpowiedzialne, Biskup / proboszcz celebruje Mękę Pańską. W modlitwie powszechnej Biskup diecezjalny powinien zadbać o ustanowienie szczególnej intencji za chorych, zmarłych, znajdujących się w sytuacji zagubienia (por. Missale Romanum, s. 314 nr 13).

Niedziela Wielkanocna. Wigilia Paschalna: powinna być sprawowana tylko w kościołach katedralnych i parafialnych, w miarę rzeczywistych możliwości ustalonych przez osoby odpowiedzialne. Na początku Wigilii i przy obrzędzie światła należy pominąć rozpalanie ogniska, a tylko zapalić świecę i, pomijając procesję, przejść do Orędzia Wielkanocnego (Exsúltet). Potem następuje „Liturgia Słowa”. W czasie „Liturgii chrzcielnej” należy tylko odnowić przyrzeczenia chrzcielne (por. Missale Romanum, s. 371, n. 55). Potem następuje „Liturgia Eucharystyczna”.

Ci, którzy w żaden sposób nie mogą uczestniczyć w Wigilii Paschalnej sprawowanej w kościele, niech odmówią Godzinę Czytań przewidzianą na Niedzielę Wielkanocną (por. Liturgia Horarum).

W przypadku klasztorów, seminariów, wspólnot zakonnych, niech zadecyduje Biskup diecezjalny.

Wyrazy pobożności ludowej i procesje, które wzbogacają dni Wielkiego Tygodnia i Triduum Paschalne, mogą, decyzją Biskupa diecezjalnego, zostać przeniesione na inne dogodne dni, np. 14 i 15 września.

De mandato Summi Pontificis pro hoc tantum anno 2020.

Z siedziby Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, 19 marca 2020 roku, w Uroczystość św. Józefa, Patrona Kościoła Powszechnego.

Kard. Robert Sarah
Prefekt       

Abp Arthur Roche
Sekretarz

    

Opublikowano

Słowo Arcybiskupa Metropolity Lubelskiego

Słowo Arcybiskupa Metropolity Lubelskiego

            Umiłowani w Chrystusie Panu Siostry i Bracia!

            Pragnę Was poinformować, że Penitencjaria Apostolska udzieliła specjalnego odpustu wiernym dotkniętym chorobą zakaźną spowodowaną koronawirusem.  Jest to wyraz troski papieża Franciszka, który okazuje chorym swoją ojcowską bliskość i ponawia zaproszenie do nieustannej modlitwy w ich intencji. Jest to zachęta dla chorych, aby w tajemnicy cierpienia odkrywali „odkupieńcze cierpienie Chrystusa” (List apostolski Jana Pawła II Salvifici doloris 30). Udzielenie odpustów ma pomóc przeżyć obecną epidemię w duchu wiary i osobistego nawrócenia.

  1. Udziela się odpustu zupełnego wiernym cierpiącym z powodu koronawirusa, którzy podlegają kwarantannie w szpitalach lub domach, jeśli w duchu oderwania od jakiegokolwiek grzechu, zjednoczą się duchowo poprzez środki społecznego przekazu z celebracją Mszy Świętej, odmawianiem Różańca Świętego, Drogą Krzyżową lub inną formą pobożności, a przynajmniej odmówią Wyznanie Wiary, Modlitwę Pańską i modlitwę do Najświętszej Maryi Panny, z wolą wypełnienia zwykłych warunków (spowiedź sakramentalna, Komunia eucharystyczna i modlitwa w intencji Ojca Świętego) tak szybko, jak będzie to możliwe.
  2. Pracownicy służby zdrowia, członkowie rodzin i wszyscy, którzy za przykładem Dobrego Samarytanina, narażając się na ryzyko zarażenia, opiekują się chorymi, otrzymują dar odpustu na tych samych warunkach.
  3. Odpust zupełny otrzymują także wierni, którzy ofiarują nawiedzenie Najświętszego Sakramentu, adorację Eucharystyczną lub lekturę Pisma Świętego przez co najmniej pół godziny w intencji przebłagania Boga Wszechmogącego, o koniec epidemii, o ulgę dla tych, którzy cierpią oraz za zbawienie wieczne dla zmarłych. Podstawą do uzyskania odpustu jest także cząstka Różańca Świętego, Koronka do Miłosierdzia Bożego lub odprawienie Drogi Krzyżowej.
  4. Kościół modli się za tych, którzy nie mogą przyjąć sakramentu namaszczenia chorych i wiatyku oraz udziela im odpustu zupełnego w chwili śmierci, pod warunkiem, że byli należycie dysponowani i zwykle modlili się za życia (w tym przypadku Kościół uzupełnia trzy zwyczajowe warunki).

Umiłowani Diecezjanie!

W związku z wprowadzeniem w Polsce stanu epidemii, udzielam wszystkim wiernym dyspensy od obowiązku niedzielnego uczestnictwa we Mszy Świętej aż do odwołania. Zachęcam do duchowej łączności ze wspólnotą Kościoła przez transmisje radiowe, telewizyjne oraz internetowe.

Przypominam, że zakaz zgromadzeń powyżej 50 osób dotyczy także spotkań religijnych. Nasze kościoły pozostają otwarte w ciągu dnia. Proszę kapłanów o stworzenie okazji do adoracji Najświętszego Sakramentu, a wiernych o modlitwę indywidualną i rodzinną. Niech nasze rodziny, zjednoczone na modlitwie, stają się Domowymi Kościołami.

Przykazanie kościelne zobowiązuje, aby przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty. Każdy wierny decyduje, w jakim czasie może ten obowiązek wypełnić. Proszę kapłanów o stwarzanie wiernym możliwości korzystania ze spowiedzi, także przez wyznaczenie dodatkowych godzin. Właściwym miejscem sprawowania tego sakramentu jest konfesjonał. Zgodnie ze wskazaniami Prezydium Episkopatu w obecnych warunkach „można spowiadać w kościele, w kaplicy, w zakrystii, w sali katechetycznej, w biurze parafialnym lub innym godnym miejscu pozwalającym na zachowanie prywatności i zasad bezpieczeństwa.”

Dokument opublikowany w tych dniach przez Penitencjarię Apostolską zezwala także na udzielenie rozgrzeszenia ogólnego, w miejscach najbardziej dotkniętych zarazą pandemiczną, w przypadkach prawdziwej konieczności i poważnego zagrożenia życia, po uzgodnieniu z biskupem diecezjalnym.

Przypominam, że obowiązek przyjęcia Komunii Świętej wielkanocnej obejmuje czas od Środy Popielcowej aż do Niedzieli Trójcy Świętej, która przypada w tym roku 7 czerwca. Zalecane jest przyjmowanie Komunii Świętej na rękę, ale każdy wierny, ma prawo przyjąć Komunię Świętą także do ust.

            Zalecenia Episkopatu odnośnie celebracji Triduum Paschalnego zostaną przekazane wiernym w późniejszym czasie.

            Niech Matka Najświętsza, którą wzywamy jako Uzdrowienie chorych i Pocieszycielkę strapionych, uprosi nam u swego Syna oddalenie wszelkiego niebezpieczeństwa, wyzwolenie od lęku i umocnienie wzajemnej miłości.

Niech Bóg Wam błogosławi i obdarzy pokojem serca!

Wasz biskup Stanisław

Lublin, 22 marca 2020 r.

           

                                                                                 

Opublikowano

IV Niedziela Wielkiego Postu – 22 marca 2020 r. ogłoszenia duszpasterskie

IV Niedziela Wielkiego Postu – 22 marca 2020 r.

ogłoszenia duszpasterskie

1.  Przeżywamy dziś IV Niedzielę Wielkiego Postu, zwaną niedzielą radości - Laetare - od pierwszych słów antyfony na wejście: „Laetare, Ierusalem” -  „Wesel się, Jeruzalem”. W średniowieczu nazwano niedzielę dzisiejszą niedzielą róż. Stąd w liturgii używany jest różowy kolor szat. W tym roku ze względu na zagrożenie koronawirusem trudno mówić o pełnej radości, ale jako ludzie wierzący pragniemy z pełnym zaufaniem przeżywać ten czas trudnych doświadczeń i wszystkie troski powierzać naszemu Zbawicielowi. Dzisiaj o godz. 18.00 będzie odprawiona Msza św. w intencji błagalnej o zachowanie nas od śmierci i innych skutków pandemii koronawirusa.
2.  Zgodnie z zarządzeniem władz kościelnych i państwowych rekolekcje wielkopostne również w naszej parafii zostają odwołane. Szkoła Formacji Duchowej Archidiecezji Lubelskiej proponuje wiernym przeżycie za pośrednictwem Internetu rekolekcji. Nagrania z czterech kolejnych spotkań rekolekcyjnych (ok. 30 min każde) zostaną opublikowane począwszy od poniedziałku czwartego tygodnia Wielkiego Postu na stronach internetowych Archidiecezji Lubelskiej i Szkoły Formacji Duchowej oraz na kanale YouTube SFD. 
3.  Penitencjaria Apostolska, w której kompetencji leżą kwestie związane ze sprawowaniem sakramentu pokuty i udzielanie dyspens i odpustów zastrzeżonych dla Stolicy Apostolskiej, wydała w piątek Dekret, w którym czytamy, że odpustu specjalnego udziela się wiernym cierpiącym na koronawirusa, którzy podlegają kwarantannie na polecenie władz sanitarnych w szpitalach lub we własnych domach.
Warunkiem uzyskania takiego odpustu jest brak przywiązania do grzechu oraz duchowa łączność poprzez środki masowego przekazu z celebracją mszy świętej, odmawianiem Różańca Świętego, pobożną praktyką Drogi Krzyżowej lub innymi formami pobożności. Penitencjaria Apostolska przypomina również, że spowiedź indywidualna jest zwyczajowym sposobem sprawowania sakramentu pojednania, podczas gdy rozgrzeszenie ogólne, bez uprzedniej spowiedzi indywidualnej, nie może być udzielone, chyba, że istnieje bezpośrednie niebezpieczeństwo śmierci – podkreślono w opublikowanej w piątek nocie Penitencjarii Apostolskiej.
Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku, gdy nie ma wystarczająco dużo czasu na wysłuchanie spowiedzi poszczególnych penitentów, lub też występuje poważna konieczność, za rozpatrzenie której odpowiedzialny jest biskup diecezjalny, „biorąc pod uwagę kryteria uzgodnione z innymi członkami Konferencji Episkopatu i przy konieczności, aby rozgrzeszenie było ważne, votum sacramenti ze strony indywidualnego penitenta, to znaczy postanowienie wyznania we właściwym czasie grzechów ciężkich, których w tym czasie nie można było wyznać”.
4.  Dopiero w Wielkim Tygodniu w poniedziałek, wtorek i środę podczas wieczornych Mszy św. planowaliśmy możliwość skorzystania z sakramentu pokuty i pojednania w naszej parafii. Jednak czy spowiedź taka się odbędzie, to zależy od rozwoju całej sytuacji i ewentualnych decyzji ograniczających przez władze  państwowe i kościelne.
5.  W odpowiedzi na apel Episkopatu Polski pragnę poinformować, że w naszym kościele tradycyjnie podczas codziennego wystawienia Najświętszego Sakramentu o godz. 17.00 w kościele kapłani modlą się na różańcu w intencji osób chorych i opiekujących się nimi oraz o uchronienie nas od skutków pandemii. Kościół nasz, jeśli nie zostaną wydane nowe zakazy, jest otwarty do prywatnej modlitwy codziennie w przestrzeni pod chórem za kratą.
6.  Z powodu zagrożenia koronawirusem bierzmowanie w naszej parafii zostało przesunięte na 1 czerwca o godz. 18.00.
7.  Ponieważ różne instytucje ograniczają swoje działania dla bezpieczeństwa przed zarażeniem, pragnę poinformować, że kancelaria parafialna i organistowska jest teraz czynna od poniedziałku do soboty w godzinach 9.00-11.00.
8.  W nadchodzącym tygodniu w środę 25 marca będziemy przeżywali w liturgii kościoła uroczystość Zwiastowania Pańskiego. Msze św. w naszym kościele będą odprawiane o godzinie: 6.30, 7.00, 7.30, 9.00 i 18.00. Jest to zarazem Dzień Świętości Życia. Tego dnia na Mszy Św. o godz. 18.00 będzie możliwość podjęcia duchowej adopcji dziecka poczętego, którego życie jest zagrożone i nie chciane. Z tej racji osoby zainteresowane mogą wypełnić deklaracje, które są wyłożone na bocznym ołtarzu. W gazecie Fundacji Małych Stópek umieszczony jest formularz, który osoby zainteresowane mogą wyciąć z gazety i wysłać do redakcji i w zamian otrzymać specjalny modlitewnik na każdy dzień podjętej duchowej adopcji. Kto chciałby włączyć się w to dzieło powinien w środę 25 marca przynieść ze sobą podpisaną deklarację oraz świecę. Przyrzeczenia zostaną zebrane bezpośrednio przed Mszą św.
9.  Ofiary na kwiaty do Ciemnicy i Grobu Pańskiego można składać u siostry w zakrystii. 
10.  Zachęcamy do nabywania w zakrystii najnowszych numerów czasopism katolickich: dziś szczególnie polecam Niedzielę i Gościa Niedzielnego.
11.  Dziękuję osobom sprzątającym nasz kościół w ostatnim tygodniu. Chętnych do pomocy w sprzątaniu zapraszam również w najbliższy piątek po wieczornym nabożeństwie.
12. W nadchodzącym tygodniu będą odprawione Msze św. w 30. dzień po śmierci za następujące osoby: za śp. Marię Chamera – w poniedziałek 23 marca o godz. 6.30; za śp. Eugeniusza Kozieł – w poniedziałek 23 marca o godz. 7.30; za śp. Mieczysława Suwałę – w środę 25 marca o godz. 6.30; za śp. Alicję Tokarzewską – w czwartek 26 marca o godz. 6.30; za śp. Wandę Pacek – w piątek 27 marca o godz. 7.30; za śp. Zygmunta Nosala – w sobotę 28 marca o godz. 6.30. W ostatnim zaś tygodniu odeszli do Pana: śp. Apolonia Łazarz, Stanisław Flis, Grzegorz Oszust i Julia Rajszczak. W ich intencji oraz za wszystkich naszych bliskich zmarłych pomódlmy się teraz wspólnie: Wieczny odpoczynek … 
Opublikowano

III Niedziela Wielkiego Postu – 15 marca 2020 r. – ogłoszenia

III Niedziela Wielkiego Postu – 15 marca 2020 r.

ogłoszenia duszpasterskie

1.   W tym roku ze względu na zagrożenie koronawirusem oraz zarządzenia władz kościelnych i państwowych rekolekcje wielkopostne w całym dekanacie kraśnickim zostają odwołane. Dopiero w Wielkim Tygodniu będzie możliwość skorzystania z przedświątecznego sakramentu pokuty i pojednania w naszej parafii w poniedziałek, wtorek i środę podczas wieczornych Mszy św. 
2.   W odpowiedzi na apel Episkopatu Polski pragnę poinformować, że w naszym kościele tradycyjnie podczas codziennego wystawienia Najświętszego Sakramentu o godz. 17.00 kapłani będą modlili się na różańcu w intencji osób chorych i opiekujących się nimi oraz o uchronienie nas od skutków pandemii. Kościół nasz, jeśli nie zostaną wydane nowe zakazy,jest otwarty do prywatnej modlitwy codziennie w przestrzeni pod chórem za kratą.
3.   Możliwość przyjmowania Komunii Świętej na rękę związana jest z zachowaniem pewnych przepisów liturgicznych, mianowicie: osoba przystępująca w ten sposób do Komunii Świętej stając przed kapłanem wyciąga do przodu ręce, jedna pod drugą, do góry wewnętrzną stroną dłoni, jak przy namaszczeniu, następnie po położeniu jej na dłoń przez kapłana komunikanta, sama na miejscu przy kapłanie wkłada go do ust i spożywa.
4.   Wizytacja kanoniczna w naszej parafii zaplanowana na przyszłą niedzielę 22 marca została przeniesiona i po ustaleniach z biskupem Józefem Wróblem zostanie przeprowadzona dopiero w niedzielę 9 sierpnia. Z powodu zagrożenia koronawirusem również bierzmowanie w naszej parafii zostało przesunięte na 1 czerwca o godz. 18.00.
5.   W nadchodzącym tygodniu we wtorek 17 marca swojego patrona czczą panowie Zbigniewowie, zaś w czwartek 19 marca w liturgii Kościoła czcimy św. Józefa; w tym roku odpust w parafii w Kraśniku Fabrycznym został odwołany. Wśród solenizantów jest biskup pomocniczy naszej Archidiecezji Józef Wróbel, a także nasz pan Radny Zbigniew Janczarek oraz wikariusz ks.. Józef Wierzchowski, za którego będziemy się modlili w czwartek o godz. 18.00. Wszystkim solenizantom składamy już dziś serdeczne życzenia.
6.   W poniedziałek 16 marca o godz. 18.00 będzie odprawiona Msza św. w stałych intencjach Radia Maryja.
7.   Ofiary na kwiaty do Ciemnicy i Grobu Pańskiego można składać u siostry w zakrystii. 
8.   Zachęcamy do nabywania najnowszych numerów czasopism katolickich: dziś w zakrystii szczególnie polecam Niedzielę i Gościa Niedzielnego.
9.   W związku z duchową adopcją poczętych dzieci, do której będzie można przystąpić 25 marca w uroczystość Zwiastowania Pańskiego, na bocznym ołtarzu wyłożone są nowe gazetki informacyjne Fundacji Małych Stópek. W gazecie umieszczony jest formularz, który osoby zainteresowane mogą wyciąć z gazety i wysłać do redakcji i w zamian otrzymać specjalny modlitewnik na każdy dzień podjętej duchowej adopcji.
10.   Dziękuję osobom sprzątającym nasz kościół w ostatnim tygodniu. Chętnych do pomocy w sprzątaniu zapraszam również w najbliższy piątek po wieczornym nabożeństwie.
 11 W nadchodzącym tygodniu będą odprawione Msze św. w 30. dzień po śmierci za następujące osoby: za śp. Juliannę Flis – w środę 18 marca o godz. 6.30; za śp. Mariusza Wosia – int. od koleżanek i kolegów z targu – w środę 18 marca o godz. 7.00; za śp. Tadeusza Suszka – w czwartek 19 marca o godz. 7.30; za śp. Ryszarda Wielgomasza – w piątek 20 marca o godz. 7.00. W najbliższy wtorek 17 marca przypada 18. rocznica śmierci ks. proboszcza Stanisława Szczuki, za którego będzie odprawiona Msza św. o godz. 7.30. W ostatnim zaś tygodniu odeszli do Pana: śp. Halina Szymańska, Halina Kościjańska, Dariusz Wszelaki, Stanisław Kulina i Apolonia Łazarz. W ich intencji oraz za wszystkich naszych bliskich zmarłych pomódlmy się teraz wspólnie: Wieczny odpoczynek … 
Opublikowano

Komunikat KEP

Zarządzenie
Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski
z dnia 12 marca 2020 r.

Z wiarą w Opatrzność Bożą i w trosce o życie i zdrowie społeczeństwa i w nawiązaniu do komunikatów Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski podejmujemy decyzję o wprowadzeniu prewencyjnych środków ostrożności w sytuacji zagrożenia koronawirusem.

Kościół od dwóch tysiącleci służy osobom chorym i potrzebującym, nawet w czasach epidemii, nie rezygnując z głoszenia Ewangelii oraz sprawowania sakramentów świętych.

  1. Mając na uwadze zagrożenie zdrowia oraz życia (zgodnie z kan. 87 § 1, kan. 1245 i kan. 1248 § 2 Kodeksu Prawa Kanonicznego), rekomendujemy biskupom diecezjalnym udzielenie dyspensy od obowiązku niedzielnego uczestnictwa we Mszy Świętej do dnia 29 marca br. następującym wiernym:
    1. osobom w podeszłym wieku,
    1. osobom z objawami infekcji (np. kaszel, katar, podwyższona temperatura, itp.),
    1. dzieciom i młodzieży szkolnej oraz dorosłym, którzy sprawują nad nimi bezpośrednią opiekę,
    1. osobom, które czują obawę przed zarażeniem.

Skorzystanie z dyspensy oznacza, że nieobecność na Mszy niedzielnej we wskazanym czasie nie jest grzechem. Jednocześnie zachęcamy, aby osoby korzystające z dyspensy trwały na osobistej i rodzinnej modlitwie. Zachęcamy też do duchowej łączności ze wspólnotą Kościoła poprzez transmisje radiowe, telewizyjne lub internetowe.

  • W czasie liturgii do dnia 29 marca br. należy przestrzegać w kościołach następujących zasad:
    • kapłani i nadzwyczajni szafarze Komunii Świętej przed rozpoczęciem liturgii powinni dokładnie umyć ręce i kierować się zasadami higieny,
    • przypominamy, że przepisy liturgiczne Kościoła przewidują przyjmowanie Komunii Świętej na rękę, do czego teraz zachęcamy,
    • znak pokoju należy przekazywać przez skinienie głowy, bez podawania rąk,
    • cześć Krzyżowi należy oddawać przez przyklęknięcie lub głęboki skłon, bez kontaktu bezpośredniego,
    • należy powstrzymać się ponadto od oddawania czci relikwiom poprzez pocałunek lub dotknięcie,
    • na kratki konfesjonałów należy nałożyć folie ochronne,
    • rezygnujemy z napełniania kropielnic kościelnych wodą święconą.
  • W obecnej sytuacji przypominamy, że „tak jak szpitale leczą choroby ciała, tak kościoły służą m.in. leczeniu chorób ducha, dlatego jest niewyobrażalne, abyśmy nie modlili się w naszych kościołach” (Komunikat Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski, abp. S. Gądeckiego, 10.03.2020). W związku z tym zachęcamy wszystkich wiernych, aby poza liturgią nawiedzali kościoły na gorliwą modlitwę osobistą. Polecamy duszpasterzom:

    • aby kościoły pozostawały otwarte w ciągu dnia,
    • aby kapłani troszczyli się o dodatkowe okazje do spowiedzi i adoracji Najświętszego Sakramentu,
    • aby – przy zachowaniu należytych zasad higieny – kapłani i nadzwyczajni szafarze odwiedzali chorych i starszych parafian z posługą sakramentalną.
  • Jednocześnie informujemy, że do dnia 29 marca br.:
    • liturgie z udzieleniem sakramentu bierzmowania przeniesione zostają na terminy późniejsze,
    • zawieszone zostają pielgrzymki maturzystów na Jasną Górę oraz rekolekcje szkolne organizowane przez parafie. Jednocześnie prosimy środki społecznego przekazu oraz duchownych o propozycje rekolekcji w Internecie, które w ten sposób mogą być przeżywane w domu,
    • sprawy rekolekcji dla dorosłych oraz organizację innych spotkań pozostawia się roztropnemu rozeznaniu księży proboszczów.

Prosimy o solidarność z osobami starszymi i potrzebującymi, np. poprzez pomoc w zakupach.

Prosimy wszystkich ludzi wierzących o modlitwę w intencji ochrony przed chorobami, a także o pokój serc i łaskę głębokiego nawrócenia dla każdego z nas. Dobremu Bogu polecajmy wszystkich zmarłych na skutek koronawirusa. Módlmy się o zdrowie dla chorych, tych, którzy się nimi opiekują, lekarzy i personelu medycznego oraz wszystkich służb sanitarnych. Módlmy się o wygaśnięcie epidemii. Zgodnie z Tradycją Kościoła zachęcamy do śpiewania w naszych kościołach suplikacji „Święty Boże, Święty Mocny… Od powietrza, głodu, ognia i wojny, zachowaj nas Panie”.

Rada Stała Konferencji Episkopatu Polski

Warszawa, 12 marca 2020 r.

___________________________________________________________________________

Informujemy ponadto, że Arcybiskup Lubelski udzielił wspomnianej dyspensy dla wiernych Archidiecezji.Ponadto w związku z wprowadzeniem stanu epidemicznego w Polsce, stosując się do rozporządzeń organów państwowych i do zalecenia Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski, Ksiądz Arcybiskup prosi kapłanów i wiernych, aby podczas każdej Mszy Świętej i nabożeństw wewnątrz kościoła przebywało maksymalnie 50 osób.

Informujemy także o telewizyjnych transmisjach Mszy Świętych:

W  niedziele: o 7.00 w TVP 1, o 9.30 w Telewizji TRWAM, o 10.00 w TVP3 Lublin, o 11.00 w TVP 1, o 13.00 w TV POLONIA oraz w 1. programie Polskiego Radia o 9.00 i 19.00.

W dni powszednie tygodnia transmisja Mszy Świętej o godz. 7.00 w TVP 1 i 20.00 w TVP 3.

Równocześnie zachęcamy o włączenie się w domach w zaproponowaną przez Przewodniczącego KEP modlitwę różańcową o godz. 20.30 „w intencji osób chorych oraz tych, którzy się nimi opiekują, jak również służb medycznych i sanitarnych, a także o pokój serc i łaskę nawrócenia”.