Kościół Parafialny

Trójnawowy Kościół WNMP w Kraśniku z XV wieku o powierzchni ok. 560 m2 wchodzi w skład dawnego zespołu klasztornego kanoników regularnych i został wpisany do rejestru zabytków woj. Lubelskiego decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie w roku 1970 pod numerem A/482. Kościół na planie krzyża, podpiwniczony. Komora główna przesklepiona kolebkowo na gurtach. Od północy i od południa przylegają do niej dwa, sklepione kolebkowo pomieszczenia otwarte szeroką arkadą. Także od południa znajduje się niewielka, sklepiona kolebkowo komora połączona krętym wąskim korytarzem w grubości muru z komorą główną. W części prezbiterialnej, od wschodu niewielkie prostokątne pomieszczenie. Piwnica pierwotnie krypta, dostępna była poprzez schody prowadzące od blaszanych drzwi w posadzce, za głównym wejściem do kościoła, w podchórzu. Obecnie piwnice dostępne są z zewnątrz, z przybudówki, mieszczącej schody z północnej strony kościoła. W związku z założeniem centralnego ogrzewania w latach 60-tych przebudowano podziemia kościoła. W latach 1907-1917 dobudowano od południa wieżę zegarową. Obiekt otrzymał gotycko-renesansową szatę, która w ciągu kolejnych wieków podlegała zniszczeniom i przemianom. Największe zniszczenia dotyczyły szczytu i elewacji kościoła i spowodowane były najazdem szwedzkim, po którym świątynia utraciła gotycki charakter na zewnątrz. Próby przywrócenia pierwotnego wyglądu kościoła rozważane były już na początku XX wieku przez środowisko konserwatorów i architektów. Powstała wówczas rysunkowa wersja odtworzenia szczytu fasady kościoła kraśnickiego autorstwa Adolfa Szyszko-Bohusza. Pomysłu nie zrealizowano. W wyniku podjętych w roku 2007 prac remontowych przy elewacjach kościoła powrócono do pomysłu już w większym zakresie obejmując nie tylko szczyt fasady, ale także elewacje boczne korpusu głównego. W wyniku konsultacji w środowisku rzeczoznawców, architektów i konserwatorów zdecydowano się odtworzyć gotycki szczyt fasady, ale także odsłonić i poddać konserwacji wątek muru wykonany z ciosów kamiennych. Na bazie szczegółowego rozpoznania i pomiarów powstał projekt realizacyjny oraz został opracowany program prac przy kamiennej strukturze murów. Usunięcie szkodliwych dla konstrukcji murów cementowych tynków pozwoliło na zabezpieczenie kamienia, wykonanie konserwacji detalu i opracowanie estetyczne powierzchni. Wykonano także szkieletową konstrukcję szczytu z okładziną kamienną według historycznych wzorów. Do końca 2008 r. wykonano zakres prac technicznych przy fasadzie i elewacji północnej kościoła. W roku 2009 kontynuowano prace wykończeniowe przy odtworzonym szczycie i estetyczne przy kamiennym murze praz pełny zakres prac przy elewacji południowej. Zakres koniecznych do przeprowadzenia prac i ich charakter konserwatorski wymagał zaangażowania znacznych środków. Zły stan zachowania murów kościoła i elementów wystroju, spowodował zdaniem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie, konieczność kompleksowego potraktowania problematyki i zastosowania docelowych rozwiązań mających na celu poprawę stanu zachowania zabytków. W celu ustabilizowania warunków użytkowych podjęte zostały działania zmierzające do wprowadzenia zmiany systemu ogrzewania wnętrza. Wybrano system ogrzewania połogowego z dolnym źródłem zasilania w postaci studni i pomp ciepła, biorąc pod uwagę specyfikę obiektu zabytkowego i jego wyjątkowy charakter. Wiąże się to z koniecznością wymiany istniejących płyt marmurowych na nowe, granitowe z uwzględnieniem historycznego charakteru wnętrza. Budynek zostanie również odwodniony, a teren wokół niego obniżony, aby spełniał warunki dla turystyki kulturowej również osób niepełnosprawnych. Kościół jest pokryty blachą miedzianą w dobrym stanie.

Wnętrze kościoła trójnawowe. Korpus nawowy czteroprzęsłowy, oddzielony od prezbiterium ostrołukowym łukiem tęczowym. Nawa główna otwarta do bocznych czterema parami ostrołukowych arkad wspartych na czworobocznych filarach. Podparte masywnym gzymsem gurty sklepienne spływają na występy filarów. Sklepienie w nawie głównej sieciowe ze zwornikami w kształcie rozet i jednym hierogramem IHS. W nawach bocznych również sklepienie sieciowe ze zwornikami, w których zostały umieszczone herby: Topór, Pilawa, Strzemię, hierogram IHS i rozety. W zakrystii sklepienie krzyżowe z herbem Korczak w kluczu. W skarbcu sklepienie kolebkowe, w oratorium kolebkowe z lunetami.

Od wschodu do naw bocznych otwierają się kaplice: Jezusa Ukrzyżowanego i Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. W zachodnim przęśle nawy głównej usytuowany jest chór muzyczny wsparty na półkolistej emporze z klasycystycznym prospektem organowym budowane zainstalowane w latach 70-tych XX w.

Przy wschodnim filarze nawy znajduje się ambona, do której prowadzą wąskie kamienne schody z portalem i gzymsem z inskrypcją: SUB ANO DOMN (sic) 1541.

W prezbiterium polichromia z 1630 r. z przedstawieniami scen biblijnych, wokół okien malowane draperie i ornament rokokowy. W prezbiterium, w oddzielonej balustradą części ołtarzowej architektoniczny, przyścienny, trójkondygnacyjny złocony ołtarz główny, wykonany ok. 1620 r, z płaskorzeźbami, rzeźbami i obrazami, należący do najstarszych zabytków snycerstwa późnorenesansowego w Polsce. Okazały architektonicznie ołtarz główny (data dedykacji ołtarza:22 marca 1904 r.) zdobią 4 kolumny wznoszące się po obu stronach. Pomiędzy nimi znajdują się rzeźby św. Grzegorza, św. Augustyna, bpa Hieronima, Ambrożego, Wojciecha, Stanisława, Zygmunta, Floriana oraz Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu, jak też płaskorzeźby Mojżesza i Patriarchy oraz czterech ewangelistów i licznych wszędzie aniołów. W ołtarzu obraz Matki Boskiej Różańcowej z Dzieciątkiem z I poł. XVII w. w sukience z blachy srebrnej i bogatym obramowaniu rokokowym z II poł. XVIII w. Na zasuwie obraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z II poł. XVIII w.. W prezbiterium ustawione po bokach drewniane stalle z siedziskami dwukondygnacyjnymi, częściowo złocone z obrazami świętych kanoników regularnych w zapleckach.

Po stronie południowej ława kolatorska Zamojskich, ozdobiona herbem Jelita i Ostrogskich.

Rokokowe Ołtarze św. Michała Archanioła i Matki Boskiej w prezbiterium ustawione symetrycznie między ołtarzem głównym a stallami. Ołtarze po konsekracji.

Ołtarze boczne ustawione przy każdym z filarów i w kaplicach, marmoryzowane. Barokowa dzwonnica murowana wybudowana przed 1682 r. z 2 dzwonami z 1758 i 1845 r. noszącymi imiona: św. Józefa o masie 2600 kg i św. Michała ważący 1300 kg. Od 1979 r. dzwony są napędzane elektrycznie, używane w czasie pogrzebów, procesji i uroczystości państwowych. Ponadto z wieży kościelnej nadawane jest elektroniczne nagranie dzwonów codziennie co pół godziny w godzinach 6.00-22.00 oraz o godzinie 12.00 i 21.00 Apel Jasnogórski.

Obok kościoła jest także klasycystyczna kaplica św. Jacka z końca XVIII w. oraz pomniki: powstańców z 1863 r., pomordowanych przez Niemców w latach 1939-45 oraz marmurowy pomnik poległych w czasie II wojny światowej żołnierzy z 24 Pułku Ułanów Kraśnickich gen. Maczka.

Na terenie parafii jest wiele kapliczek przydrożnych, figury zabytkowe m.in. w Struży, Suchynii, Podlesiu, na Lasach i Kolonii Wyżnica.

Inwestycje gospodarcze przeprowadzone w ostatnich latach

W 2007 r. zmodyfikowano sposób ogrzewania w całym gmachu poklasztornym, wymieniając starą instalację.

W 2007 r. rozpoczęto też prace przy elewacji zachodniej kościoła, mające na celu wyeksponowanie ciosów kamiennych spod tynku oraz remont zakrystii. Zostały odnowione pomieszczenia w budynku gospodarczym po dawnym muzeum, w którym obecnie funkcjonuje Parafialny Klub Sportowy. W odnowionych zaś pomieszczeniach dawnej organistówki funkcjonuje świetlica dla dzieci prowadzona przez Centrum Wolontariatu w Kraśniku.

W roku 2008 r. zrealizowano prace remontowe przy ścianie frontowej, obejmujące, zgodnie z zaleceniem WUKZ w Lublinie, dokończenie prac restauratorskich wątku kamiennego oraz opracowanie rekonstrukcji szczytu w stylu gotyckim. Opracowano również program remontu i zgodnie z nim odsłonięto na elewacji północnej bloki kamienne spod wypraw tynku cementowego, uzupełniono ich powierzchnię i zabezpieczono. Poza tym prowadzone były prace konserwatorskie przy dekoracji malarskiej zakrystii kościoła, w wyniku których wyeksponowano na ścianach malowidła figuralne oraz ozdobne ornamenty.

W 2009 r. pracami remontowymi została objęta elewacja południowa kościoła oraz dokończenie rekonstrukcji szczytu w styku gotyckim. Rozpoczęto prace konserwatorskie w prezbiterium kościoła zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne, obejmujące prace przy polichromii ścian oraz ołtarz, stalle i obrazy. Oprócz tego w całym kościele zaczęto remont całej posadzki oraz wymieniono instalację ogrzewanie kościoła, zakładając nowe ogrzewanie podłogowe, zasilane dolnym źródłem z ciepła ziemi. Zainstalowano też w kościele instalację przeciwpożarową.

Wykonano gruntowny remont pomieszczeń p, przeznaczając je na nową kancelarię i archiwum, z osobnym wejściem od zewnątrz.

Na lata 2010-2013 przewidziana jest kontynuacja kompleksowego remontu kościoła oraz małej architektury wokół budynku według zatwierdzonego przez WUOZ projektu w ramach RPO Województwa Lubelskiego.