Wprowadzenie RPO WL na lata 2007-2013

            Polska jest krajem o długiej, bo ponad tysiącletniej tradycji i burzliwej historii. Świadectwem tego są pozostałe liczne zabytki architektury osadniczej, przemysłowej, obronnej i sakralnej. Najwięcej i najcenniejsze z nich zachowały się w ośrodkach miejskich z wielowiekową tradycją.

            Od początku istnienia Polska znajdowała się w centralnej części Europy na styku różnych kultur, co w rezultacie spowodowało wykształcenie się wielokulturowych tradycji i zabytków, charakterystycznych dla danego regionu. Powstawały one na przestrzeni dziejów, w różnych warunkach, często w wyniku ścierania się wpływów kultury zachodniej Europy i Wschodu. Zwiedzając Polskę wzdłuż i wszerz poznać można jej bujną historię za pomocą wielu zabytków. I choć najazdy, potop szwedzki i zawierucha wojenna spowodowała, że część wspaniałych budowli zostało zniszczonych, to jednak nadal jest w naszym kraju wiele miejsc, w które można się wybrać.

Polska posiada wiele cenionych walorów w postaci miejsc i obiektów o wysokiej wartości historycznej, świadectwa polskich dziejów, rozkwitu kultury i sztuki. Są wśród nich zamki, pałace, twierdze, obiekty archeologiczne oraz zabytki o charakterze sakralnym, kościoły zarówno drewniane, jak i murowane, stanowiące często miejsca szczególnego kultu związanego z wydarzeniem nadprzyrodzonym, relikwiami lub cudownym wizerunkiem. Te ośrodki kultu i miejsca święte należą do kulturowego i duchowego dziedzictwa. Nie sposób zliczyć skarbów polskiej architektury sakralnej. W Polsce znajduje się wiele zabytkowych kościołów, które są smakowitym kąskiem dla wszystkich miłośników sztuki i architektury sakralnej z różnych epok. Na terenie całego kraju występuje wiele takich obiektów, które powinny zainteresować turystów. Pochodzą one z wielu epok historycznych, dając wspaniały przekrój architektonicznych dokonań w Polsce. Część wzoruje się na światowych trendach, a część prezentuje rodzime wzory.

Zgodnie z Informatorem Konferencji Episkopatu Polski na rok 2013, ogółem w Polsce w diecezjach jest 33 477 obiektów zabytkowych, z czego 20 365 jest udostępnionych dla zwiedzających. Do rejestru zabytków wpisanych jest 12 119 zabytków znajdujących się w różnych diecezjach. Na terenie diecezji lubelskiej znajduje się 1510 obiektów zabytkowych, w tym 366 zostało wpisanych do rejestru zabytków. Wśród nich znajduje się kościół parafialny w dawnym zespole oo. kanoników regularnych w Kraśniku. Nowoczesna myśl konserwatorska oraz zainteresowanie dziełami gotyckimi sprawiły, że podjęto duże prace remontowo-konserwatorskie przy tym obiekcie o istotnych walorach artystycznych i historycznych. Dziś świątynia ta, ze wspaniale odnowionym wnętrzem i elewacjami zewnętrznymi, stała się jednym z najcenniejszych zabytków polskiej architektury sakralnej na Wschód od Wisły. W kościele odbywają się Msze oraz inne uroczystości kościelne oraz państwowe i samorządowe (z okazji Dni Kraśnika, Maliniaki, rocznicowe 24 Pułku Ułanów, z okazji Dnia Patrona szkół). Okresowo organizowane były koncerty muzyczne pod nazwą „Spotkania z muzyką mistrzów” oraz koncerty chórów. Ponadto kościół jako obiekt zabytkowy ze względu na swoje wysokie walory artystyczne udostępniany jest zwiedzającym.

Prace remontowe zostały rozpoczęte w 2007 r. Ich podjęcie zależało w głównej mierze od dotacji, zarówno państwowych, jak i unijnych, bez których sama parafia nie potrafiłaby udźwignąć ciężaru tej inwestycji. Duże zainteresowanie towarzyszyło podjętym pracom zarówno budowlanym, jak i konserwatorskim czy archeologicznym. W naukowych czasopismach specjalistycznych, dotyczących renowacji zabytków, ukazało się wiele prac na temat tej świątyni jako przykładu ciekawych rozwiązań konserwatorskich oraz nowych technologii grzewczych zastosowanych w kościele w postaci odnawialnych źródeł ciepła.

Próbę rekonstrukcji stanu pierwotnego kościoła podjął Adolf Szyszko-Bohusz. Jego rysunkowa wersja zamieszczona w publikacjach z 1915 r., oparta na wzorcach kościoła kanoników p.w. Bożego Ciała w Krakowie nie doczekała się realizacji. Podjęte w 2007 r. prace remontowe przy elewacjach kościoła spowodowały powrót do analiz historycznych i prób usystematyzowania kolejnych etapów rozbudowy i przebudowy bryły tej świątyni. Stworzyło to szansę pełniejszego rozpoznania i oceny stanu materiału historycznego. Prace odkrywkowe prowadzone były zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz świątyni.

W obiekcie zostały przeprowadzone prace konserwatorsko-restauracyjne obejmujące  dekorację malarską na ścianach oraz ołtarz główny, stalle, ławę kolatorską i inne zabytki ruchome w prezbiterium kościoła, poza tym prace konserwatorsko-restauracyjne oraz roboty budowlane przy elewacjach oraz na zewnątrz budynku kościoła przy małej architekturze. W ramach prac remontowych dokonano zmiany systemu ogrzewania kościoła, zastosowano pionowe sondy ciepła jako źródło zasilania zainstalowanej pompy ciepła do ogrzewania kościoła. Zrezygnowano przy tym z ogrzewania budynku kościoła gazem ziemnym. Dzięki temu osiągnięto zamierzony efekt ekologiczny, tj. redukcję emisji do atmosfery gazów oraz efekt rzeczowy: zamontowanie pomp ciepła do ogrzewania kościoła. Na konkretne prace uzyskała parafia dotacje z różnych urzędów państwowych, a mianowicie z budżetu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, z budżetu Miasta Kraśnik, z budżetu Urzędu Marszałka Województwa Lubelskiego, z budżetu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie.

Parafia Rzymsko-Katolicka p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w roku 2010 zawarła umowę z Województwem Lubelskim o dofinansowanie projektu pt. „Prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane w kościele parafialnym p.w. WNMP w Kraśniku wraz z zagospodarowaniem terenu i elementami adaptacji obiektu na cele turystyki kulturowej” w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013, Osi Priorytetowej VII Kultura, turystyka i współpraca międzyregionalna, Działania 7.1 Infrastruktura kultury i turystyki, współfinansowanego ze środków europejskich. Całkowita wartość projektu wynosi 8 408 176,42 zł, z czego dofinansowanie w formie płatności ze środków europejskich w wysokości 5 885 723,49 zł wynosi 70% kwoty całkowitych wydatków kwalifikowanych realizowanego projektu. Parafia jako beneficjent realizowała prace w ramach projektu zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i procedurami, zaś Instytucja Zarządzająca RPO WL przekazywała dofinansowanie w formie zaliczki zgodnie z przedstawionym przez parafię harmonogramem. To był rzeczywiście nasz lokalny, kraśnicki pomysł a europejskie pieniądze.

Jednym z zadań wykonanych przez naszą parafię podczas realizacji projektu współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013 jest niniejsze wydawnictwo, które oddajemy w ręce czytelników, a które stanowi materiały informacyjne skierowane do opinii publicznej w celu zachowania spójnej identyfikacji wizualnej. Książka ma charakter wydawnictwa promocyjnego dotyczącego remontowanego obiektu. Stanowi ona rezultat pracy wielu ludzi, autorów artykułów i wykonawców dokumentacji fotograficznej i swym charakterem przekracza ramy tylko kolorowych albumów czy publikacji popularnych. Jej koncepcja nawiązuje do celów ogólnych realizowanego Projektu, którymi są: ochrona, zachowanie i efektywne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym, wzrost znaczenia Kraśnika jako jednego z regionalnych ośrodków życia kulturalnego i turystycznego województwa lubelskiego, podniesienie jakości życia mieszkańców miasta, przygotowanie nowej atrakcji turystycznej w postaci zrewitalizowanego dziedzictwa kulturowego, ukazanie zmodernizowanej infrastruktury obiektu kulturalnego, z której korzystać będą zarówno mieszkańcy miasta jak i odwiedzający turyści. Książka zawiera bogaty materiał ilustracyjny, przy czym w większości są to fotografie barwne, ukazujące obiekt dawniej i dziś, wraz z całym przebiegiem prac renowacyjnych, zaś teksty pisane umożliwią Czytelnikowi podjęcie własnych studiów nad dziejami i kulturą artystyczną Kraśnika i kościoła parafialnego, stanowiącego jego piętnastowieczną perełkę.

Odkrywane przy okazji prac renowacyjnych relikty wewnątrz i na zewnątrz kościoła, wciąż skłaniają konserwatorów i archeologów do poszukiwania ich pierwotnego założenia sakralnego, aby ukazać w miarę pełny obraz, na który składa się kilka wieków istnienia tego obiektu i życia wspólnoty religijnej na tym terenie.

Dzisiaj staramy się wyciągać wnioski z tej lokalnej historii i odwoływać się przede wszystkim do tego, co stanowiło o sile i mądrości przeszłych pokoleń, które dbały o to miejsce kultu i kształtowały swoje życie w cieniu i pod opieką Matki Bożej Różańcowej z kraśnickiej fary.

Pragnę podziękować wszystkim tym, którzy pomagali przywrócić blask tej świątyni, pracując przy niej oraz wspierając prace renowacyjne finansowo i duchowo.

 

 

Ks. Jerzy Zamorski

 

wydane zostały skromnie, z ograniczonym materiałem ilustracyjnym, bez indeksów i słowniczka terminów z zakresu sztuk pięknych. Obecne wydanie książki braków tych nie zawiera. Poszerzone opisy kościołów poprzedzone zostały krótkimi zarysami rozwoju osadniczego poszczególnych miejscowości. Spis literatury zwiększył się o kilkadziesiąt pozycji obejmujących nie tylko problematykę artystyczną opisywanych zabytków, ale również odnoszących się do historii Zamagurza. Umożliwi to Czytelnikowi podjęcie własnych studiów nad dziejami i kulturą artystyczną Polskiego Spiszą. Książka zawiera indeksy miejscowości i nazwisk, a także wspomniany słowniczek terminologiczny. Materiał ilustracyjny powiększony został ponad trzykrotnie, przy czym w większości są to fotografie barwne, których pierwsze wydanie w ogóle nie zawierało.
Impulsem do wznowienia pracy stały się w głównej mierze rewelacyjne odkrycia zespołu średniowiecznych malowideł ściennych w kościele niedzickim, dokonane przez konserwatorów pod kierunkiem Andrzeja Guzika.

 

 

Podziwiać można budynki świeckie – przede wszystkim pałace i dwory, wiele zabytków przemysłowych, a także układy urbanistyczne miast. Wspaniała architektura dotyczy także budowli kultu – kościołów, klasztorów, kaplic i cmentarzy.

Najlepszą rekomendacją dla zabytków jest Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Seria „Katalog Zabytków Sztuki w Polsce” jest wydawana od 1951 roku celem systematycznego i pełnego zinwentaryzowania zabytków sztuki na terenie Polski i stworzenia poręcznego katalogu stanowiącego bazę dla dalszych bardziej szczegółowych badań. Za zabytek uznano obiekt o istotnych walorach artystycznych bądź historycznych powstały przed rokiem 1945. Katalog stanowi formę pośrednią między szczegółowym inwentarzem topograficznym a zwięzłym katalogiem; zasadniczo uwzględnia wszystkie zabytki spoza zbiorów muzealnych i prywatnych, jest bogaty w informacje, a szczególnie w materiał ilustracyjny. Do opracowań wykorzystuje się możliwie pełną literaturę przedmiotu, archiwalia, opisy i informacje historyczne oraz ikonografię. Dla zachowania jednolitości i ciągłości serii zachowano układ rzeczowy i formalny oraz szatę graficzną.

Archikatedralna Bazylika Mariacka, zwana często »koroną miasta Gdańska«, zadziwia nas swym ogromem. Potężne jej mury i wieże wznoszą się wysoko ponad panoramą miasta oraz nad rozległą okolicą. murów kościoła, a zwłaszcza wieży oraz renowację wielu zabytkowych obiektów ruchomych.